نویسنده: مهدی زارع *

1- با مرور تاریخ زمین لرزه های ایران متوجه می شویم در سال 855 میلادی زمین لرزه قومس (در محدوده ای که امروز شهر دامغان در استان سمنان قرار دارد)، به صورت زمین لرزه ای مهیب و بسیار مخرب رخ داده که عملاتمام منطقه (به ویژه شهر صددروازه) را تخریب کرده است. خرابه های این شهر هم اکنون به صورت بی حفاظ و کاملابی حصار (!) در نزدیکی ایستگاه راه آهن دامغان قرار دارد. گرچه باستان شناسان به دلیل خاصی از نوع سانحه طبیعی در مورد این خرابی اشاره نکرده اند، ولی می توان احتمال داد که همین زمین لرزه 855میلادی (مقارن با قرن دوم هجری قمری)، موجب خرابی مسجد مذکور شده باشد. مرحوم استاد «نیکلاس آمبرسیز» و «چارلز ملویل» در کتاب باارزش «تاریخ زمین لرزه های ایران» با توجه به گستردگی خرابی ها، بزرگای 8/0 را برای این زمین لرزه بزرگ پیشنهاد کرده اند. البته تاکنون پژوهش جدید و دقیقی از این دیدگاه در محدوده استان مذکور انجام نشده و بنابراین واضح نیست که این زمین لرزه واقعا بزرگای 8/0 داشته یا نه و بررسی های بعدی زلزله شناختی، باستان زلزله شناسی و دیرینه لرزه شناسی می تواند کمک بزرگی به تدقیق پاسخ این سوال کند.