سیستم های اطلاعات جغرافیایی قبلاً به شکل نقشه های دستی و داده های آماری وجود داشته و مورد استفاده قرار می گیرفته است . ولی بنیاد سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) به شکلی که امروزه از آن آگاهی داریم و استفاده می کنیم را می توان در سیستم های اطلاعات اطلاعات جغرافیایی کانادا در سال 1964 جستجو کرد که مشخص شد می توان از کامپیوتر برای تجزیه و تحلیل داده های رقومی و نقشه ها استفاده کرد بنابراین تولید GISنوین به سال های اولیه دهه 1960 بر می گردد (صارمی و عسگری،1383: 6). زمانی که در اواسط دهه 1960 راجر تاملینسون سیستم اطلااعات جغرافیایی کانادا را (CGIS) توسعه داد اصطلاحاتی مانند توپولوژی ،شی گرایی ، ایستگاه های کاری،کامپیوتر شخصییا ژئوانفورماتیک شناخته شده نبود و این کار را دشوار می کرد و همگام با توسعه سیستم اطلاعات جغرافیایی باید کامپیوترها نیز رو به جلو حرکت کنند ، در دهه 1970 تحولات عمده در دانشگاه های ایالات متحده ،کانادا و انگلستان اتفاق می افتاد،آزمایشگاهی برای گرافیک کامپیوتری و تحلیل های فضایی در دانشکده طراحی هاروارد یا آزمایشگاه سیستم های اطلاعات جغرافیایی در دانشگاه Buffalo ایجاد شده بود،نمایندگی های تجاری شروع به توسعه نرم افزار پیشنهادی GIS کردند در که این میان امروزه ESRI و Intergraph رهبران بازار در این زمینه هستند (Coppock and Rhind,1991:27-30). در دهه 1980 که کامپیوترهای شخصی معرفی شدند برای اولین بار در تاریخ محاسبات ، این امکان بوجود امد که یک کامپیوتر بر روی میز قادر به اجرای برنامه هایی بود که در گذشته این کار فقط از عهده کامپیوترهای بزرگ بر می آمد ،اولین کتاب درسی GIS در سال 1986 توسط Burrough منتشر شد و مجله بین المللی سیستم های اطلاعات جغرافیایی در سال 1987 راه اندازی شد و سمپوزیوم دوسالانه داده های مکانی در سال 1984 آغاز شده بود (Kainz,2004:16) . از دهه 1990 می توان به عنوان دوره موفقیت آمیز ، دید شی گرایی در سیستم و طراحی پایگاه داد، ژئوانفورماتیک و نظریه اطلاعات مکانی به عنوان مبنای نظری برای GIS به رسمیت شناخته شد، بعد از این نخستین بار کنفرانس نظریه اطلاعات مکانی (فضایی) در سال 1993 در البا ایتالیا برگزار شد و با ظهور شبکه جهانی وب (WWW) ، پروتکل های جدید اینترنت از قبیل پروتکل انتقال ابرمتن (HTTP) و همچنین استفاده آسان از رابط ها (مرورگرها) ، ابزارها و زبان ها (HTML, XML, Java) ، شبکه به یک سیستم تبدیل شد . و در این شرایط GIS از موارد کارهای نقشه برداری خارج شد و توسط علوم دیگر مورد استفاده قرار گرفت (ibid:16-17).
برنامه های مختلف تشکیل هنده GIS با توجه به نظر ماربل ، GIS می توان به چهار زیرسیستم تقسیم شود :
1-زیر سیستم ورود داده [1]که وظیفه ترجمه داده های خام ضایی یا نیمه فرآوری داده ها در یک جریان ورودی شناخته شده و با دقت .
2-زیر سیستم ذخیره و بازیابی داده[2] که جریان ورودی داده فضایی و ساختارهای پایگاه داده را برای بازیابی و کارآمدی بیشتر سیستم برای استفاده را رعهده دارد.
3-زیر سیستم تعدیل داده ها و تحلیل آنها که فرایندهای پردازشی با توابع مختلف را در سیستم بر عهده دارد.
4-زیر سیستم گزارش و داده مصور[3] که نتایج زیر سیستم تجزیه و تحلیل داده ها را در قالب نقشه ها ،گراف ها و جداول و همچنین به صورت متنی را در اختیار کاربران قرار می دهد(Marble,1990:3-4).
در ایران نخستین بار به طور رسمی استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در سال 1369 بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی ،توسط سازمان نقشه برداری مورد استفاده قرار گرفت ، در همین راستا شورای ملی کاربران سیستم های اطلاعات جغرافیایی به منظور سیاست گذاری ،برنامه ریزی و هماهنگ سازی فعالیت ها در زمینه سیستم اطلاعات جغرافیایی، تحلیل نیازمندی ها و همچنین بهره برداری شایسته از ظرفیت های این سیستم در 1372 تاسیس شد (صدیقی،1383: 30) . متاسفانه دانشگاه ها نقش موثری در زمینه رشد و توسعه اصولی GIS بر مبنای اندیشه های و روش های نظری نداشته اند و این موجب شده در این مورد با آزمون و خطاهای زیادی در محل های استفاده مواجهه می شویم . در ایران ، باستان شناسان برای تحلیل جوامع باستان از سیستم های اطلاعات جغرافیایی استفاده کرده اند . استفاده از این چنین روش های کمی برای تحلیل موضوعات کیفی در علوم اجتماعی و بویژه باستان شناسی همیشه محل بحث و تبادل نظر بوده است ، باستان شناسان یا باستان شناسی روندگرا یا روندمحور تحت تاثیر عصر مدرنیسم و پیشرفت دیگر علوم در دهه های 1950-60 مورد اقبال باستان شناسان قرار گرفت و پدید آمد . این نوع از باستان شناسی بر اساس اندیشه های علوم مدرن و تجربی و پوزیتیویسم پدید آمده بود (Hodder and al.,1995:241-242) در این رویکرد داده های باستان شناسی را برای تفسیر و تحلیل بهتر با روش های آماری و محاسبه یی پردازش می کردند و نمونه هایی از آن ایجاد مدل هایی با ساختارهای آماری بوده است (Shaw,2002:478-479). بر اساس اطلاعاتی که اکنون در اختیار داریم ؛ نخستین باستان شناسان ایرانی با کمک جغرافیدانان به باستان شناسی مبتنی بر سیستم اطلاعات جغرافیایی پرداختند. "کاربرد سیستم های اطلاعاتی جغرافیایی در باستان شناسی بر اساس داده های باستان شناسی محوطه باستانی شوش" عنوان پایان نامه ای است که در سال 1377 آقای توفیقیان در دانشگاه تربیت مدرس تهران ،به آن پرداخته است (توفیقیان،1377). با توجه به وجود امکانات ناکافی در آن زمان و همچنین نسل قدیمی سیستم اطلاعات جغرافیایی در سال 1377 در ایران تلاش آقای توفیقیان قابل ستایش است ، ایشان با رجوع به اسناد و مدارک باستان شناسی شوش سعی در سازمان دهی اطلاعات باستان شناسی شوش مبتنی بر سیستم اطلاعات جغرافیایی داشته که تا حدودی نیز موفق بوده و وجود مدارکی که دارای مشخصات GPS نبوده اند کار را دشوار می کرده است. رساله دیگری که در این مورد نوشته شده "امکان سنجی کاربرد عکس های هوای برای مطالعات باستان شناسی (مطالعه مورد گنبد قابوس)" بوده است که آقای سید علی فلاح قوی بازو انجام داده اند و با پردازش و تفسیر عکس های هوایی رویکردی جدید به باستان شناسی معرفی کردند و آن استفاده از علم سنجش از دور بود (فلاح قوی بازو،1379) رساله های فوق الذکر به شیوه ی علمی ، با تبیین مبانی نظری علوم وارد شده به باستان شناسی ،به استفاده از علوم جدید پرداخته اند.
درسال 1380 پایان نامه ای تحت عنوان " باستان شناسی و محیط زیست تپه گزنک صدرآباد ساوه از دیدگاه باستان شناسی چشم انداز" موجب شد رویکردی جدید در باستان شناسی ایران یعنی باستان شناسی چشم انداز مورداستفاده قرار گیرد . باستان شناسی چشم انداز یکی از مهمترین روش های مطالعه منطقه ای است و می توان آن را یکی از کامل ترین روش ها دانست(رضالو،1380:چکیده) .با توجه به اینکه باستان شناسی چشم انداز یک روش منطقه ای است و تعاریف و مفاهیم آن باید با توجه به منطقه مورد مطالعه تبیین شود هم راستا با سیستم اطلاعات جغرافیایی ، از این پس باستان شناسی چشم انداز در اکثر مطالعات صورت گرفته از GIS به عنوان یکی از مهترین و کاملترین رویکردها برای باز شناسی نسبی چشم اندازهای باستانی ، استفاده کرده است . بعد از این در دانشگاه تهران گروه باستان شناسی ، مطالعات بیشتر بر تحلیل الگوهای استقراری معطوف بوده است(لباف خانیکی،1387؛ مرادی1389).
انتشار یافته برای اولین بار در این وبگاه
"ذکر منبع حرفه یی گری شما را نشان میدهد"