جامعه صفوی هرمی شکل بود که در راس آن شاه قرار داشت و مردم عادی در قاعده ی هم جای می گرفتند (نوایی و غفاری فرد،1389: 299) .شاه عزل و نصب کلیه مقامات را بر عهده داشت (ترکمان،1382 : 1089) . شاه عباس به کشوری حکومت می کرد که از سه گروه قومی بزرگ تشکیل می شد:خانواده های قدیمی و سرشناس فارس که مناصب دولتی و دیوانی را در اختیار داشتند ،قبایل ترکمن که پایگاه اصلی صفوی بودند و فرماندهان سپاه و فرمانداری ایالت ها را بر عهده داشتند و نخبگان جدیدی از گرجی های مسیحی و ارامنه و چرکس ها(فوران،1378: 47) .
وزیر، وزیر که در راس دیوان سالاری بود،لقب اعتمادالدوله را داشت (نوذری،1388 :267) .
اشراف کشوری و لشکری،سران فئودال ایالات های قزلباش که دولت صفوی با حمایت آنان به قدرت رسیده بود،تا قبل از روی کار آمدن شاه عباس اول دارای اختیارات زیادی بودندو در امور مملکت به دلخواه خود دخالت می کردند و کلیه پست ها و املاک و اموال در اختیار خود را به طور موروثی در دست داشتند (همان).
روحانیون،اهمیت دادن دولت صفوی به تشیع و توجه ویژه به علمای شیعه مذهب و حمایت از علمای مذهبی باعث شد که به تدریج علما در امور اجتماعی و سیاسی مملکت موثر واقع شوند و این تاثیر و نفوذ در دوره شاه طهماسب اول و شاه سلطان حسین به اوج خود رسید (نوذری،1388 : 270). در طول حکومت صفوی قدرت مذهبی و قدرت دنیوی جز در مواردی نادر بین دو قدرت حاکم ؛قدرت مذهبی ودنیوی عدم تفاهم چندانی پیش نیامد و اتحاد دولت و علما بهصورت پدیدار شدن مشاغل و مناصب تجلی نمود(میر احمدی،1363 :62-63). مجتهد در دوره صفوی دارای قدرت زیادی بود تا انجا که می توانست در مورد جنگ و صلح نیز تصمیم بگیرد و بدون صلاح دید او هیچ کار مهمی که در زمینه حکومت بر مومنان باشد صورت نمی گرفت. شاه صفی تا حدودی تصنعی به مجتهدان احترام می گذاشت و در این کار پروای مردم را می کرد زیرا پیروی آنان از مجتهدان تا بدان پایه بود که شاه صلاح خود نمی دانست به یکی از اصول غیر قابل تخطی دین تجاوز کند(سفرنامه کمپفر،1363 : 127) و زمانی که قدرت و نفوذ روحانیت در جامعه شیعه بیشتر می شد محاکم عرف را افزایش می دادند و سپس در محاکم شرعی ایجاد اغتشاش و بی نظمی می کردند و سرانجام با تحت سلطه در آوردن پیشوایان مذهبی و دینی و علاقه مند کردن انان به امور ظاهری از فعالیت آنان می کاستند (شاردن،1345 : 71).
طبقات متوسط،تجار به علت توسعه روابط تجاریایران با اروپا وضع بسیار خوبی داشتند (نوذری،1388 :270 ) . می توان گفت در این دوره تجار متمول ترین مردم زمان خود بودند و با وجود این که تجار خارجی به خصوص تجار پرتقالی و هلندی در کار آنان اخلال ایجاد می کردندبا ابن وجود کار آنان بسیار خوب و ثروت زیادی از این راه نصیبشان می گردید (همان) .
کارگران و اصناف ، شهر اصفهان مرکز کار و فعالیت ان دوره بود،پیشه وران و کارگران مختلف مشغول کار بودند و به علت فعالیت های هنری و ساختمانی که در این دوره بوجود آمده بود روزبه روز بر تعداد آنان افزوده می شد (همان:278) . هر رشته از صنعت رئیسی دارد که از میان صنعت کاران مربوط از طرف شاه برگزیده می شد ولی از قامش بر کنار نمی شد مگر به واسطه شکایت کسانی که وی نمایند آنان تلقی می شود . حتی در این مورد هم قبل از آن که او را از مقام خود برکنار نمایند بایستی وی را به غفلت یا خلافکاری متهم و جرم را ثابت نمایند (سیوری،1377: 169).اکثر صنعت کاران ننیز از طبقه بافنده ها ،رنگرزها،و گلدوزان تشکیل می شد این صنعتگران در میادین شهر و بازارها و زیر طاقهایی که به همین منظور ساخته شده بود در کنار یکدیگر به طور منظم مشغول کار می شدند(اولئاریوس،1385 : 278).
کشاورزان ، آنها در رفاه هستند چنان که به جرات می توانیم بگوییم در سرزمین های حاصلخیز اروپا رعایایی وجود دارند که آسایش آنان را ندارند همه جا زنان روستایی را دیدم که سینه بندی{گردنبندی} نقره و حلقه های زرین و سیمین در دست دارند (شاردن،1345 : 321).دهقانان در روستا ساکن بودند و به کشاورزی اشتغال داشتند و اداره امور محلی روستا را کدخدایان به عهده می گرفتند و ظاهراً مسئول وصول مالیات و عوارض بودند و بر روستائیان ریاست داشتند (لمبتون،1339 : 238) .بخش عمده در آمد دوبت از مالیات هایی بود که از دهقانان و پیشه وران و تجار تامین می شد اما مالیات های دهقانان و پیشه و ران و تجار به صورت انفرادی از آنها گرفته نمی شد بلکه توسط رئیس اصناف هر حرفه انجام می گرفت (نویدی،1386: 91).
منابع:
اولئاریوس،آدام(1385)،سفرنامه اولئاریوس:ایران عصر صفوی از نگاه یک آلمانی،ترجمه:بهپور،احمد، نشر ابتکارنو،تهران
ترکمان،اسکندربیک(1382)،تاریخ عالم آرای عباسی، جلد دوم،چاپ دوم،تصحیح: افشارفایرج، انتشارات امیر کبیر،تهران
سیوری،راجر(1377)،ایران عصر صفوی،ترجمه:عزیزی،کامبیز،نشر مرکز،تهران
شاردن،ژان(1345)،سیاحتنامه شاردن،جلد5،ترجمه: عباسی،محمد،انتشارات امیر کبیر،تهران
فوران،جان(1378)،تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سالهای پس از انقلاب،ترجمه:تدین،احمد،موسسه خدمات فرهنگی رسا،چاپ دوم،تهران
کمپفر،انگلبرت(1363)،سفرنامه کمپفر،ترجمه: جهانداری،کیکاووس،چاپ دوم،نشر خوارزمی، تهران
لمبتون ،آن کترین(1339)،مالک و زارع در ایران،ترجمه:امیری،منوچهر،بنگاه نشر و ترجمه کتاب،تهران
میراحمدی،مریم(1363)، دین و مذهب در عصر صفوی،انتشارات امیر کبیر،تهران
نوایی،عبدالحسین و غفاری فرد،عباسقلی(1389)،تاریخ تحولات سیاسی،اجتماعی،اقتصادی و فرهنگی ایران در دوران صفویه، سمت،تهران
نوذری،عزت الله(1388)،تاریح اجتماعی ایران:از آغاز تا مشروطیت،نشر خجسته،تهران
نویدی،داریوش(1386)، تغییرات اجتماعی-اقتصادی در ایران عصر صفوی،ترجمه: آقاجری،هاشم، نشر نی ،تهران
انتشار یافته برای اولین بار در این وبگاه
"ذکر منبع حرفه یی گری شما را نشان میدهد"